Motor unit NS BD 9107* van the Stichting Het Nederlands Spoorwegmuseum (SpM)

* = Het motorrijtuig is dienstvaardig.

In 1924 verscheen een prototrein van het elektrische hoofdlijnmaterieel op het proefvak Leiden - Den Haag HS, vooruitlopend op de elektrificatie in 1927 van het traject Amsterdam CS - Haarlem - Den Haag HS - Rotterdam DP en van de zijlijn Haarlem - IJmuiden. Op het laatstgenoemde traject reden tweewagentreinen, terwijl in de sneltreindienst Amsterdam - Rotterdam langere treinen reden tot een maximum van 12 rijtuigen.

In 1931 werd ook de lijn Amsterdam CS - Alkmaar geëlektrificeerd.
Voor de drie genoemde lijnen werden in totaal 259 rijtuigen aangeschaft, waarvan ongeveer de helft motorrijtuig was. Dit materieel had een vierkant, robuust uiterlijk. In de jaren dertig van de vorige eeuw kreeg dit materieel de bijnaam 'Blokkendozen', niet alleen vanwege dit uiterlijk, maar ook vanwege de mogelijkheid om de treinen eenvoudig aan de vervoersvraag aan te passen, bijvoorbeeld alleen 3e klasse voor werkliedentreinen, alleen 1e en 2e klasse voor boottreinen naar/van Hoek van Holland, géén 1e klasse in stoptreinen. De nieuwe stroomlijntreinen vanaf 1934 hadden die mogelijkheden niet: ze kenden slechts 2e en 3e klasse in een vaste verhouding van ongeveer 1 : 4. In tegenstelling tot de moderne treinen met automatische koppelingen hadden de blokkendozen 'normaal' trekwerk en zijbuffers, vandaar de officiële bijnaam 'Buffermaterieel'.

In 1944/45 voerde de bezetter 158 elektrische rijtuigen naar Duitsland weg, waarvan er 23 niet terugkeerden. Als gevolg van oorlogsschsde werden in totaal 56 blokkendoosrijtuigen afgevoerd.

Vanaf 1956 werden nieuwe elektrische treinen van het type 1954 in dienst gesteld, de zgn Hondekoppen. Dit betekende dat Mat '24 een beetje overbodig werd. Maar het werd nog geschikt bevonden om te worden verbouwd tot getrokken rijtuig (140 st), motorpostrijtuig (25 st) of motorkonvooiwagen (5 st). De rest werd ingericht als bovenleidingmontagewagen, werkwagen, leslokaal of tentoonstellingsrijtuig (33 st).

De laatste elektrische Blokkendoos reed op 31 mei 1959. De getrokken rijtuigen deden nog dienst tot 1973, o.a. in de toenmalige militairentreinen en als spitsversterking.

Na 1970 begon ook de buitendienststelling van de getrokken rijtuigen type 1924. Een aantal werd verworven door museumtreinorganisaties, t.w.: Stoomtrein Goes - Borsele (8 st), Veluwsche Stoomtrein-Maatschappij (7 st) en Hoogovens Excursietrein (nu Corus Stoom IJmuiden - Tata Steel, 5 st) om dienst te doen achter hun stoomlocomotieven. Tenslotte werden 4 rijtuigen gerestaureerd en opnieuw ingericht voor elektrische tractie, t.w.: het Spoorwegmuseum (3 st) en de Hobbyclub van het NedTrain-revisiebedrijf te Haarlem (1 st).

Motorrijtuig BD 9107 (mBD) werd in 1927 gebouwd door de fa J.J. Beijnes te Haarlem met een elektrische installatie van Metropolitan Vickers, 40 zitplaatsen 2e klasse en een bagage-afdeling. Het was bestemd voor de hoofdlijn Amsterdam - Rotterdam, en droeg toen het nummer BD 9007.

Eind 1945 kwam het rijtuig beschadigd terug uit Duitsland. In 1947 werd het hersteld en als CD 9107 (mCD, dus 3e klasse) weer in dienst gesteld.

In 1957/58 werd het verbouwd tot getrokken rijtuig BD 5902 (BDz), 2e klasse nieuwe stijl en nog steeds met 40 zitplaatsen. De elektrische installatie werd inclusief de stroomafnemers verwijderd, de cabine werd vervangen door een vouwbalgbalkon en de bagageafdeling kreeg een zijgang.
Al 4 jaar later was het rijtuig overbodig en werd het verbouwd tot instruktierijtuig voor de Dienst van Weg & Werken met het nummer 159016.
Een permanent instructielokaal kwam gereed in 1987, waarna het rijtuig een museumbestemming kreeg.

Herstel en wederopbouw tot elektrisch motorrijtuig BD 9107 vond plaats in de Wagenwerkplaats te Amersfoort in de jaren 1987 - 1989, vrijwel geheel overeenkomstig de uitvoering van de jaren dertig. Het kreeg nu echter een elektrische installatie van Heemaf.

De BD 9107 is in mei en juni van 2010 bij Strukton in Zutphen voorzien van een vereenvoudigde versie van automatische treinbïnvloeding (ATBe), en gekeurd. Pas in september werd het inzetcertificaat ontvangen, waarna op 9 oktober weer een eerste rit voor vrijwilligers van het Spoorwegmuseum plaatsvond.

In november 2011 gingen de BD 9107 en barrijtuig C 8553 voor loopwerkrevisie naar de werkplaats van NedTrain te Haarlem. De feitelijke revisie van de draaistellen vond plaats bij Reuschling te Hattingen (Duitsland), waarbij onder meer alle draagveren door nieuwe werden vervangen. In december 2012 werd de complete trein na een succesvolle proefrit op het openbare spoorwegnet opnieuw voor de dienst goedgekeurd.

Wegens groot onderhoud is de blokkendoostrein tijdelijk buiten dienst.

afkortingen:

B = 2e klasse
C = 3e klasse
D = bagagewagen, of rijtuig met een bagageafdeling
m = motorrijtuig
z = zonder closet

(BS rev 5/10'15)